جمعه، بهمن ۰۲، ۱۳۸۸

شتابدهنده ملی

در مراسم مسعود در شریف حرف نظر اون در مورد شتابدهنده به میان آمد - از جمله این که به نظر مسعود ما نه یک شتابدهنده بلکه سلسله‌ای از شتابدهنده‌ها لازم داریم.


قبلا هم در مورد پروژه شتابدهنده چیزهائی شنیده بودم یا بحثهائی شده بود ولی این مراسم باعث شد بیشتر فکر کنم.


در مورد هزینه‌ی این قضییه اطلاع قابل اعتمادی در دسترس نیست - حداقل در دسترس آدمی مثل من نیست - عدد 500 میلیارد تومن رو در

http://www.hamshahrionline.ir/News/?id=62199

خوندم و عدد 500 هزار میلیارد تومن رو اینجاها

http://www.qudsdaily.com/archive/1387/html/7/1387-07-22/page18.html#1

http://www.aftab.ir/news/2008/dec/10/c3c1228899955_science_education_research_inventive_research.php

این دو تا عدد خیلی با هم فرق دارن - در واقع عدد دوم نمیتونه درست باشه - معادل 500 میلیارد دلاره - پروژه‌ی LHC تقریبا 9 میلیارد دلار بوده - نمیدونم درستش چیه - شاید عدد قبلی بوده یا یه عدد بزرگ دیگه میخواستن بگن - یک پروژه‌ی میان مدت و یک پروژه‌ی بلند مدت.


عدد قابل اتکاتری که من پیدا کردم در 

http://www.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100952098825

بود که میگفت در 7 یا 8 سال آینده شتابدهنده 500 تا 600 پژوهشگر رو به کار میگیره.


من فرض میکنم که هزینه‌های زیربنائی و ساخت شتابدهنده (شامل خرید زمین و تجهیزات و ساخت بنا)، و همچنین هزینه‌های سالانه‌ی پس از شروع به کارشتابدهنده (شامل خریدهای معمول سالانه و هزینه‌ی پرسنلی)  به طور میانگین با دیگر رشته‌های پژوهشی فیزیک تجربی فرق نکنه - در واقع تا جائی که من میدونم مال شتابدهنده بیشتر نباشه کمتر نیست. همچنین مکان سرانه‌ی لازم برای پژوهشگرهای شتابدهنده حتما کمتر از بقیه رشته‌ها نیست.

این طور بر میاد که با هزینه‌های لازم برای شتابدهنده(ها) میشه مثلا 15 مرکز پژوهشی فیزیک تجربی با میانگین 40 پژوهشگر درست کرد - تو چه رشته‌هائی؟ خودتون حدس بزنید - ماده چگال نرم (با تمام زیر شاخه‌هاش)، بیوفیزیک، نانو، اپتیک غیرخطی، اپتیک کوانتومی، ابرشاره‌ها، ابررسانائی، نیمرسانا، پلاسما، سیستمهای پیچیده، سیستمهای آشوبناک، فیزیک جو، فیزیک زمین، ... 


اگه به طرف کارهای کامپیوتری و شبیه‌سازی ببریم که خیلی کم خرجتره

ممکنه گفته بشه پژوهشگرهای این 15 مرکز رو از کجا میاری؟ جوابم اینه که از همونجائی که قراره 500 تا 600 پژوهشگر شتابدهنده رو بیاریم. اگه قرار دانشجو به خارج بفرستیم یا استاد به داخل دعوت کنیم بین شتابدهنده و بقیه‌ی رشته‌ها فرقی نیست.


یه فرق خیلی مهم دیگه وجود داره - فرض کنید شتابدهنده ساخته شد ولی به هزار و یک دلیل که میدونیم ازش خوب استفاده نشد - مثلا من رو کردن رئیسش - همه‌ی سرمایه میره. ولی اگه حتا نصف مراکزی رو که گفتم خوب کار کنن نصف سرمایه هدر نرفته - بهتره تو کشور خوبمون همه‌ی تخم‌مرغها رو تو یه سبد نذاریم.


دلایلی که من برای پروژه‌ی شتابدهنده خوندم یا شنیدم ایناست (اگر دلایل غیرقابل ذکری بوده من نمیدونم):


شتابدهنده نیاز پژوهشی ایرانه - شتابدهنده در امور پزشکی و ریزنگاری و باستانشناسی کاربرد داره - به واسطه‌ی شتابدهنده صنایع کشور هم پیشرفت میکنن - باعث اعتلای نام ایرانه - ...


من همه‌ی اینارو رد نمیکنم - حتا نمیگم شتابدهنده خوب نیست - سوال اینه که «چقدر خوبه؟» در واقع ادعا اینه که با پیشنهادهای دیگه میشه هم اینهارو داشت و هم چیزهای دیگه‌ای



بعضیها میگن مصارف بهتر از شتابدهنده وجود داره ولی چون شیک و دهن‌پرکن نیستن نمیشه براشون پول گرفت. ببخشید - ولی من اینو دلیل قانع کننده‌ای نمیدونم - به علاوه فکر میکنم این هم راه علاج داره - مثلا چیزی مانند زنجیره‌ی «مراکز ماکس پلانک» آلمان رو میشه تعریف و پیشنهاد کرد - که چند ده مرکز در سراسر آلمان هستن و تقریبا تمام شاخه‌های فیزیک رو میپوشونن - میشه به اندازه‌ی کافی هم شیک و ملی تعریفش کرد تا بشه براش پول گرفت.


بعضیها میگن برای شتابدهنده پول بدن بهتره تا پول رو خرج خیلی چیزا و جاها کنن. این رو هم قبول ندارم به دو دلیل. اولا من باور نمیکنم پول شتابدهنده از اونجاهائی که گفتید تامین بشه. ثانیا باید فکر جواب بعدش بود - الان فیزیک مختصر آبروئی در جامعه‌ی علمی کشور داره - دیری نمیگذره که بقیه‌ی رشته‌های مهندسی و علوم پایه هم مدعی میشن - اونوقت باید تا دهه‌ها ما فیزیکی‌ها جواب بقیه‌ی رشته‌ها رو بدیم که چرا درست پول خرج نکردیم - منظور از جواب هم اینه که به خاطر اشتباه الانمون دیگه راحت بهمون پول نمیدن - آبروئی که رفت دیگه رفته


راستش اینه که اگه واقعا الان داره اشتباهی صورت میگیره - که به نظرم داره میگیره - من مسئولین اجرائی رو خیلی مقصر نمیدونم - چون اونا همیشه، و به واقع، میتونن بگن که ما حرف سینیورهای دانشمند رو گوش کردیم

۲ نظر:

  1. اینکه بودجه یک کشور چطور تامین بشه و به چه مصرفی برسه برمی گرده به پشتوانه های طبیعی و انسانی و مدیریتی یک کشور. کشور ما دو تا پشتوانه اول را داره تقریبا، ولی مدیران ما یا نمی خواهند و نمی توانند بی خیال بعضی از مسایلی بشوند که در حال حاضر نیاز حیاتی کشور نیست. احتمالا براشون هم شاید مهم نباشه که هزینه مادی و انسانی که صرف انجام چنین کاری میشه چقدره. وجود مشاوران متخصص (و بی غرض)در هر زمینه ای در کنار مدیران شاید باعث بشه از اتلاف خیلی از سرمایه ها جلوگیری بشه.
    ولی متاسفانه دست دوستان متخصص کوتاه است و خرما بر نخیل عده ای قلیل.
    قصه مملکت شده قصه خانه ای که مرد خونه با هزار بدبختی پولی را برای مخارج ضروری خانه درمیاره و خانم خانه( البته بلا نسبت خانم های محترم ایرانی) فقط به خاطر چشم و هم چشمی در سه سوت به فنا میده.
    من که به شخصه سر از اقتصاد و امور مالی در نمیارم ولی حداقل چیزی که می دونم اینه که اختلاف سه صفر در برآورد یک پروژه نباید چیز کوچکی باشه.

    پاسخحذف
  2. با نظر امیر کاملا موافقم، اگر چه سر و کار خودم با شتابدهنده بوده است. به عنوان کسی که امروز مستقیما در صنعت کار میکنم، میتوانم بگم که تکنولوژی های زیادی در دنیا وجود داره که در حتی کوتاه مدت پرستیژ بسیار زیادتری از داشتن شتابدهنده میاره. منتها کو گوش شنوا.

    پاسخحذف